PTNS (Perkütan Tibial Sinir Stimülasyonu), aşırı aktif mesane (AAM) ve buna eşlik eden sık idrara çıkma, ani sıkışma ve urge tipi idrar kaçırma şikâyetlerinde, kalıcı cihaz implantı gerektirmeden uygulanan bir nöromodülasyon yöntemidir. Tedavi, ayak bileği iç kısmındaki tibial sinir üzerinden mesaneyi kontrol eden sinir ağını “yeniden eğitmeyi” amaçlar; böylece mesanenin gereksiz kasılmaları ve yanlış alarm sinyalleri baskılanabilir. Bu nedenle ilaçlardan yeterli fayda görmeyen, yan etkilere katlanmak istemeyen veya cerrahi istemeyen hastalar için pratik bir seçenek olarak öne çıkar.
Aşırı Aktif Mesane Nedir?
Aşırı aktif mesane (Overactive Bladder – OAB), istemsiz ve ani idrara çıkma isteğiyle karakterize bir sendromdur. Bu durum genellikle şu semptomlarla kendini gösterir:
- Sık idrara çıkma (günde 8 kereden fazla)
- Gece idrara kalkma (noktüri)
- Ani idrar hissi (urgency)
- İdrar kaçırma (urge inkontinans)
Aşırı aktif mesane hem kadınlarda hem de erkeklerde görülebilir ve yaşam kalitesini ciddi şekilde etkiler.
İlk basamakta ilaç tedavileri (antikolinerjikler, beta-3 agonistleri) uygulanır; ancak birçok hasta yan etkiler (ağız kuruluğu, kabızlık, baş dönmesi vb.) nedeniyle bu ilaçları sürdüremez. İşte bu noktada devreye nöromodülasyon tedavileri girer — bunlardan biri de PTNS’tir.
Aşırı aktif mesanede beyin–omurilik–periferik sinirler arasındaki koordinasyon bozulur; mesane dolu olmasa bile “boşalt” sinyalleri yinelenir. PTNS, düşük şiddetli elektriksel uyarıları ayak bileğindeki iğne elektrot aracılığıyla tibial sinire verir; uyarı bacak boyunca iletilerek mesane kontrolünde rol alan sakral sinirlere ulaşır. Böylece depolama-boşaltma refleksleri düzenlenir ve semptomlarda azalma hedeflenir. Bu fizyolojik açıklama hastaya “neden işe yarayabileceğini” anlaşılır kılar ve yöntemin davranışsal/ilaç tedavilerinden sonraki ileri seçenekler arasında yer aldığını gösterir.
PTNS (Perkütan Tibial Sinir Stimülasyonu) Nedir?
PTNS, vücuda kalıcı cihaz yerleştirilmeden uygulanan bir sinir uyarımı (nöromodülasyon) tedavisidir.
Tedavinin amacı, mesaneyi kontrol eden sinir ağını yeniden dengelemektir. Bunu, ayak bileği iç kısmında bulunan tibial sinir üzerinden gerçekleştirir.
Tibial sinir, omuriliğin alt bölgesindeki sakral sinirler (S2–S4) ile bağlantılıdır. Bu sinirler aynı zamanda mesanenin dolma-boşalma sinyallerini taşır. Dolayısıyla bu bölgeden yapılan hafif elektriksel uyarılar, mesane sinyallerini düzenleyerek aşırı kasılmaları azaltabilir.
Uygulama poliklinik şartlarında yapılır. İnce, akupunktur benzeri bir iğne, ayak bileği iç tarafına yerleştirilir; iğne bir stimülatöre bağlanır ve hasta oturur pozisyonda yaklaşık 30 dakika uyarım alır. İşlem boyunca bazı hastalar ayak parmaklarında hafif seğirme ya da karıncalanma hissi tarif eder; bu, sinir iletiminin doğru yakalandığını gösteren beklenen bir bulgudur. Standart protokol haftada 1 seans, toplam 12 hafta şeklindedir; çoğu hasta 4–6. seans civarında rahatlama hissetmeye başlarken, 12 haftanın sonunda yanıt netleşir. Semptom kontrolünün sürmesi için sonrasında periyodik idame seansları planlanır (genellikle aylık).
Klinik protokollere göre standart PTNS programı şu şekildedir:
- Haftada 1 seans,
- Her seans yaklaşık 30 dakika,
- Toplam 12 hafta boyunca uygulanır.
PTNS Hangi Hastalar İçin Uygundur?
PTNS, kadın ve erkek hastalarda aşırı aktif mesane spektrumundaki şikâyetlerde (sık idrara çıkma, noktüri, urgency ve urge tipi kaçırma) düşünülür. Konservatif önlemler ve ilaçların yeterli gelmediği ya da tolere edilemediği durumlarda, “ilaçsız ve ameliyatsız” bir seçenek olarak önerilebilir. Colorado Women’s Health, yöntemi “mesane kontrolünden sorumlu sinirleri yeniden eğitmeye yönelik cerrahisiz bir tedavi” olarak özetler; bu çerçeve hasta seçiminde yol göstericidir.
Ayrıca PTNS, cerrahi müdahale istemeyen veya kalıcı cihaz implantasyonu (örneğin mesane pili) tercih etmeyen hastalar için ideal bir seçenektir.
PTNS’nin Etki Mekanizması, Sinir Ağı Düzeyinde Nasıl Çalışır?
PTNS’nin etki mekanizması, sakral sinirlerin yeniden modülasyonu prensibine dayanır. Tibial sinir üzerinden verilen hafif elektriksel uyarılar şu etkileri sağlar:
- Aşırı aktif mesane sinyallerinin baskılanması
- Detrüsör kasının (mesane kası) gevşemesi
- İdrar depolama kapasitesinin artması
- Boşalma refleksinin düzenlenmesi
Bu etki, merkezi sinir sistemi düzeyinde afferent (duyusal) sinyallerin yeniden eğitilmesi şeklinde gerçekleşir. Başka bir deyişle, PTNS tedavisi mesanenin “yanlış alarm” sistemini sıfırlar.
PTNS ve Sakral Nöromodülasyon Arasındaki Fark
Her iki yöntem de aynı sinir eksenini (sakral kökler) hedefler; fark uygulama şekli ve sürekliliğindedir. PTNS’de vücuda cihaz yerleştirilmez ve seanslar halinde uygulanır; sakral nöromodülasyonda ise kalıcı bir jeneratör/elektrot sistemi (mesane pili) implant edilir. Klinik pratikte çoğu merkez, ilaçlardan fayda görmeyen hastada önce PTNS gibi cerrahisiz nöromodülasyon seçeneklerini dener; yeterli yanıt olmazsa kalıcı implant tedavilerine geçiş değerlendirilebilir.
PTNS, Sakral Nöromodülasyon (Mesane Pili) ile aynı sinir sistemini hedef alır, ancak yöntem farkı vardır:
| Özellik | PTNS | Sakral Nöromodülasyon |
|---|---|---|
| Uygulama şekli | Cilt üzerinden, geçici iğneyle | Cihaz (pil) vücuda yerleştirilir |
| Cerrahi gereksinim | Hayır | Evet |
| Tedavi süresi | Seanslar halinde | Sürekli |
| Etki mekanizması | Sinir uyarımı (geçici) | Kalıcı nöromodülasyon |
| Uygun hasta | Hafif-orta vakalar | Orta-ağır ve dirençli vakalar |
Her iki yöntem de sinir uyarımı prensibine dayanır; ancak PTNS, cerrahiye gerek olmadan, ilk aşamada denenebilecek bir tedavi seçeneğidir.
Sakral Nöromodülasyon (mesane pili) hakkında detaylı bilgiye ilgili makalemizden ulaşabilirsiniz.
Tedavi Etkinliği ve Bilimsel Kanıtlar
Klinik araştırmalar, PTNS’nin aşırı aktif mesane semptomlarını anlamlı düzeyde azalttığını göstermiştir. Bazı önemli bulgular:
- %60–80 oranında hastada idrar kaçırma atakları belirgin şekilde azalır.
- Günlük idrara çıkma sayısı ortalama 3–4 kez azalabilir.
- Gece idrara kalkma (noktüri) sıklığı düşer.
- Uzun dönem takiplerde, semptom kontrolü 12–24 ay arasında sürdürülebilir.
Journal of Urology ve Neurourology and Urodynamics gibi dergilerde yayımlanan çalışmalarda, PTNS’nin etkinliği ilaç tedavisine benzer düzeyde bulunmuş, ancak daha az yan etki bildirilmiştir.
Sık Sorulan Sorular
PTNS ağrılı mıdır?
Genellikle değil. Beklenen his; ayak tabanında karıncalanma veya ayak parmaklarında hafif seğirmedir. Bu, doğru sinir yolunun uyarıldığını gösterir.
Ne zaman fayda görülmeye başlanır?
Klinik bilgilendirmelere göre iyileşme çoğunlukla 4–6. seans civarında başlar; en geç 12. seans sonunda yanıt netleşir.
İdame şart mı?
AAM için “tam kür” diye bir kavram olmadığından tüm tedavilerde süreklilik gerekir. PTNS’de de yanıtı korumak için genellikle aylık idame planlanır; aralıklar kişiselleştirilebilir.