İnmemiş testis (kriptorşidizm), doğumdan sonra testislerin birinin veya her ikisinin de skrotuma (testis torbası) tam olarak inmediği bir durumdur. Normalde, erkek bebeklerde testisler anne karnındayken karın içinde oluşur ve doğum öncesinde skrotuma iner. İnmemiş testis en sık rastlanan erkek çocuk cerrahisi problemlerinden biridir ve erken doğan bebeklerde daha yaygındır çünkü testislerin inmesi için yeterince zamanları olmamıştır.
İnmemiş testisler hormon üretmeye devam edebilir, ancak normal skrotal sıcaklıkta olmamaları nedeniyle sperm üretimini engelleyebilir. Bu durum, ileride kısırlığa ve bazı durumlarda testis kanseri riskinin artmasına yol açabilir.
İnmemiş testislerin tedavisi genellikle cerrahi yolla (orşiyopeksi) yapılır. Cerrahi, testislerin skrotuma inmesi için manuel bir yöntemle desteklenir. Çoğunlukla, bebek 6 ay ile 1 yaş arasındayken bu prosedür önerilir. Tedavi edilmediği takdirde, inmemiş testislerin ileride ciddi sorunlara yol açma ihtimali yüksektir.
İnmemiş testis durumunun kesin nedeni genellikle belirsizdir, ancak bazı risk faktörleri şunlardır:
- Genetik Faktörler: İnmemiş testis öyküsü olan aile üyeleri.
- Erken Doğum: Prematüre bebeklerde, testislerin inme süreci tamamlanmamış olabilir.
- Düşük Doğum Ağırlığı: Düşük ağırlıklı doğan bebeklerde bu durum daha yaygındır.
- Gelişim Bozuklukları: Anne karnında bebek büyümesini etkileyen durumlar.
- Anne Faktörleri: Anne karnında sigara veya alkol kullanımı, testisin inmemesine neden olabilecek çevresel faktörler arasında yer alabilir.
- Çevresel Faktörler: Uzun süreli veya yüksek düzeyde tarımsal ilaçlara maruz kalma da risk oluşturabilir.
İnmemiş testis teşhisi konulan çocuklar dikkatli bir şekilde takip edilmeli ve gerektiğinde uygun tedavi yöntemleri uygulanmalıdır. Tedavi edilmeyen vakalar ileride kısırlık ve testis kanseri gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.
İnmemiş Testis Tipleri
Palpe Edilebilir (Palpable) İnmemiş Testis: Elle muayene sırasında hissedilebilen ancak skrotumda (testis torbasında) normal konumuna inmemiş testistir. Bu tip testisler genellikle normal iniş yolunda durmuş olup inguinal kanalda (kasık kanalı) bulunabilirler.
Palpe Edilemeyen (Non-palpable) İnmemiş Testis: Elle muayene sırasında hissedilemeyen testislerdir. Bu testisler genellikle karın içinde, kasık halkasının üstünde, belki de böbreklerin yakınında konumlanmış olabilirler ve daha karmaşık bir değerlendirme ve tedavi süreci gerektirebilirler.
Ektopik Testis: Testisin normal iniş yolundan saparak, anormal bir yere yerleşmesidir. Örneğin, perineumda, kasık üzerinde, uylukta veya abdomenin diğer bölgelerinde olabilir. Ektopik testisler genellikle cerrahi ile düzeltilir.
Retraktil Testis: Bu durum, testisin skrotumla karın arasında ileri geri hareket edebildiği anlamına gelir. Kremaster refleksi nedeniyle sıcaklık, dokunma veya stres gibi faktörlerle testis skrotumdan çekilebilir ancak doğru koşullar altında skrotuma geri dönebilir. Retraktil testisler genellikle tedavi gerektirmez ve yakın takip edilir.
Atrofik veya Yok Testis: Nadiren, testis hiç gelişmemiş veya çok küçük (atrofik) olabilir veya ultrason gibi görüntüleme teknikleriyle bile bulunamayabilir. Bazen testis doğum öncesi dönemde kaybolmuş olabilir (vanishing testis).
İnmemiş testislerin tedavisi, testisin konumuna, tipine ve çocuğun yaşı ile genel sağlık durumuna göre belirlenir. Genellikle cerrahi olarak düzeltilirler. Cerrahi müdahale genellikle çocuğun daha ileri komplikasyonlar yaşamasını engellemek ve normal testis fonksiyonlarını mümkün olduğunca korumak için yapılır. Retraktil testislerin durumu ergenliğe kadar izlenir ve genellikle tedavi gerektirmez, ancak palpe edilebilen veya palpe edilemeyen inmemiş testisler cerrahi gerektirir.
Palpe edilemeyen testisler için genellikle laparoskopik cerrahi tercih edilir. Laparoskopi, testisin karın içinde yerini belirlemek için kullanılan minimal invaziv bir prosedürdür. Testisin yerini belirleyip uygun tedavi yönlendirmesini yapabilmek için önemli bir adımdır. Eğer testis bulunursa, orşiyopeksi adı verilen cerrahi yöntemle skrotuma indirilebilir veya gelişmemişse alınabilir.
Çocuklarda ve ailelerinde doğru yönlendirme ve tedavi planlaması için bu durumu değerlendiren pediatrik ürologlar ve endokrinologlarla iş birliği içinde olmak önemlidir.
Tanı Yöntemleri
Fizik Muayene:
- Palpabl İnmemiş Testis: Elle muayene edilerek tespit edilebilen, ancak skrotumda doğru konumunda bulunmayan testisler.
- Non-palpabl İnmemiş Testis: Elle muayenede hissedilemeyen ve genellikle karın içinde kalmış olan testisler.
Muayene sırasında çocuğun rahatlatılması ve doğru pozisyonun alınması (sırt üstü yatış ve kurbağa pozisyonu gibi) önemlidir. Eğer bir testis non-palpabl ise ve diğer testis normalden büyükse, bu durum yok testis ya da atrofik bir testis olduğunu düşündürebilir. Karın bölgesinin görsel olarak incelenmesi, testisin ektopik olup olmadığının anlaşılması açısından önemlidir.
Diagnostik Laparoskopi:
- Non-palpabl inmemiş testislerin teşhisi için en güvenilir yöntem.
- Genel anestezi altında yapılan kameralı inceleme ile testisin yerinin belirlenmesi amaçlanır.
- Prosedür öncesi bazı non-palpabl testislerin palpabl hale gelmesi mümkün olabilir ve bu durum genel anestezi sayesinde değerlendirilebilir.
Tedavi Yöntemleri
Tedavi edilmeyen inmemiş testisler ileride kısırlık ve testis kanseri riski gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceği için, doğru tanı ve zamanında müdahale hayati önem taşımaktadır. Ebeveynlerin, çocuklarının gelişim süreçlerini yakından takip etmeleri ve şüpheli durumlarda bir pediatrik üroloji uzmanına danışmaları önerilir.
1- Hormonal Tedavi
Hormon tedavisi, özellikle insan koryonik gonadotropini (hCG) veya gonadotropin salgılatıcı hormon (GnRH) analogları ile testisin skrotuma inmesini teşvik etmek için kullanılabilir.
Ancak, bu yaklaşımın başarılı olduğu durumlar sınırlıdır ve genellikle cerrahiye göre daha az etkilidir.
Hormon tedavisi, cerrahiye bir alternatif olarak değil, bazı özel durumlarda bir ön tedavi veya tamamlayıcı tedavi olarak düşünülebilir.
2- Cerrahi Tedavi
Cerrahi tedavi, inmemiş testisin tedavisinde en yaygın ve etkili yöntemdir. İşte bu prosedürle ilgili bazı ayrıntılar:
Orkiopeksi (Orchidopexy):
Orkiopeksi, inmemiş testisi skrotuma taşımayı amaçlayan cerrahi bir prosedürdür. Cerrahi, testisi doğal anatomik pozisyonuna yerleştirerek, normal testiküler işlevlerin korunmasına yardımcı olur.
Orkiopeksi genellikle %100’e yakın bir başarı oranı ile gerçekleştirilir. Eğer testis doğumdan sonraki ilk 6 ay içinde skrotuma tam olarak inmemişse, sonraki 1 yıl içinde ameliyat yapılmalıdır.
Palpabl Testis için: Genellikle iki kesi kullanılır; bir kesi testisin mevcut bulunduğu yerde, diğeri ise testisin skrotuma yerleştirileceği alanda yapılır.
Non-palpable Testis için: Laparoskopik muayene, testisin yerini belirlemek için yapılır ve genellikle genel anestezi altında gerçekleştirilir. Gerekirse, laparoskopi esnasında testis ya çıkarılır ya da normal konumuna yerleştirilir.
3- Takip
Çocukluk Çağı ve Fertilite:
- İnmemiş testisli çocuklar, ameliyatları doğru zamanda (18 aydan önce) yapıldığında baba olma şansları açısından neredeyse normal erkeklerle aynı durumdadırlar.
- Ancak, inmemiş testislerde kısırlık ve testis kanseri riski her zaman bir miktar artış gösterir.
Testis Kanseri Riski:
- İnmemiş testis öyküsü olan bireylerde, testis kanseri gelişme riski, diğer erkeklere kıyasla 7-14 kat daha fazladır.
- Bu nedenle, ergenlik döneminde ve sonrasında düzenli ve periyodik sağlık kontrolleri önerilir.
Retraktil Testisler:
- İnen ve çıkan (retraktil) testisler genellikle tıbbi veya cerrahi tedaviye ihtiyaç duymazlar.
- Ancak, ergenliğe kadar yakın tıbbi takip gereklidir.
Orkiopeksinin başarı oranı yüksek olmakla birlikte, erken tanı ve tedavi, uzun vadeli sağlık sonuçları için çok önemlidir. Ebeveynlerin ve sağlık hizmet sağlayıcılarının, inmemiş testislerin zamanında tedavi edilmesi konusunda dikkatli olmaları gerekmektedir.
İnmemiş Testis Durumu İçin Öneriler
İnmemiş testislerin yönetimi için önerilerinizin özeti doğru. İşte her bir noktaya daha ayrıntılı bakış:
Retraktil Testisler:
- Retraktil testisler genellikle tedavi edilmez çünkü skrotuma inip çıkabilirler ve genellikle ergenlikten sonra sorun oluşturmazlar.
- Ancak, olası problemlerin önlenmesi için ergenliğe kadar düzenli takip önemlidir.
Zamanlamalı Müdahale:
- Erken yaşta müdahale (1 yaş veya 18 ay içinde) önemlidir çünkü testislerin düzgün gelişimi için kritik bir dönemdir ve bu sayede ileriye dönük komplikasyon riski azaltılabilir.
Laparoskopik İnceleme:
- Non-palpabl testisler için laparoskopi, testisin yerini doğru bir şekilde saptamanın en iyi yoludur.
- Laparoskopi sırasında, testis eğer bulunursa çıkarılabilir veya uygun yere taşınabilir.
Hormonal Tedavi:
- Hormonal tedavi daha çok tartışmalıdır ve genellikle etkinliği sınırlı olduğu için cerrahiye kıyasla daha az tercih edilen bir yöntemdir.
Testis Çıkarılması:
- 10 yaş ve üzerindeki çocuklarda, eğer bir testis palpe edilemiyorsa ve diğer testis normal işlev görüyorsa, malignite riskini azaltmak için çıkarılabilir.
Cinsel Gelişim ve Değerlendirme:
- İki testisi de palpe edilemeyen yeni doğanlar, cinsel gelişim bozuklukları için değerlendirilmelidir.
- Bu durumda, endokrinolojik ve genetik danışma önemlidir ve uygun tedavi ve takip planı için kritik olabilir.
Bu öneriler, inmemiş testis yönetimindeki genel prensipleri yansıtır ve her hasta için özelleştirilmiş tedavi planı gerektirebilir. Çocuğunuz veya tanıdığınız birinin durumu için her zaman bir çocuk cerrahisi uzmanı veya pediatrik ürolog ile danışılmalıdır.