Extracorporeal Shock Wave Lithotripsy (ESWL), dışarıdan uygulanan şok dalgalarıyla böbrek taşlarını kırmayı amaçlayan bir tedavi yöntemidir. 1980’lerin başında keşfedilen bu teknoloji, üriner sistem taşlarının tedavisinde önemli bir yer bulmuştur.
ESWL, belirli boyut ve konumdaki böbrek taşlarının tedavisinde etkili ve minimal invaziv bir yöntemdir. Ancak, taşın yerleşimi, büyüklüğü ve tipi gibi faktörler tedavi seçeneklerini ve başarı oranını etkileyebilir. ESWL’nin yanı sıra, diğer tedavi yöntemleri ve yaşam tarzı değişiklikleri de önemli rol oynar. Her tedavi yöntemi, hastanın durumuna ve taşın özelliklerine göre kişiselleştirilmelidir.
ESWL’nin Çalışma Prensibi ve Uygulama Süreci
Enerji Kaynakları:
- Elektrohidrolik
- Piezoelektrik
- Elektromanyetik
Odaklama ve Görüntüleme:
- Floroskopi (x-ray)
- Ultrasonografik cihazlar
İşlem Süreci:
- Hastanın üzerine uzandığı masa, jeneratör, ve ses dalgalarının vücuda giriş yaptığı su kesesi.
- Ses dalgaları, taşı küçük parçalara ayırır ve bu parçalar idrar yoluyla atılır.
- İşlem 20-45 dakika sürer ve birden fazla seans gerekebilir.
Başarı Oranı ve Uygulama Alanları
- 1 cm’den küçük taşlarda başarı oranı %60-90 arasındadır.
- İlk tedavi seçeneği olarak ESWL, genellikle böbrekteki 2 cm’den küçük taşlar için tercih edilir.
- Üreter üst uç taşları ve bazı diğer bölgelerdeki taşlar için de uygulanabilir.
- 2 cm ve üzeri taşlarda genellikle Perkütan Nefrolitotomi (PNL) daha uygun bir seçenek olabilir.
Çocuklarda ESWL
Çocuklarda da ESWL başarıyla uygulanabilmekte olup, işlem sonrasında taş parçacıklarını yetişkinlere göre daha kolay atabilmektedirler. Çocuklarda genellikle hafif bir anestezi uygulanır, bu sayede işlem sırasında ağrı duymazlar ve hareket etmezler.
ESWL’nin Avantajları ve Dezavantajları
Avantajları:
- İnvaziv olmayan bir işlemdir.
- Hastanede yatış gerektirmez.
- Genel anestezi genellikle gerekli değildir.
Dezavantajları:
- Başarı oranı %100 değildir.
- Büyük taşlar için birden fazla seans gerekebilir.
- Bazen tam kırılamayan taş parçaları olabilir.
- 3 kereden fazla seans önerilmez.
ESWL Yapılmaması Gereken Durumlar (Kontrendikasyonlar)
Aktif İdrar Yolu Enfeksiyonu: Enfeksiyon varlığında taş kırma işlemi riskli olabilir.
Gebelik: Fetus üzerindeki etkileri nedeniyle kontrendikedir.
Kontrolsüz Yüksek Tansiyon: İşlem sırasında tansiyon kontrolü önemlidir.
Kan Sulandırıcı İlaç Kullanımı: Kanama riskini artırabilir.
Kanama Bozukluğu: Hematom ve iç kanama riski.
İdrar Yolu Tıkanıklığı: Taş parçalarının atılmasını engelleyebilir.
Aort Anevrizması: İşlem sırasında risk oluşturabilir.
Taşın Sertliği ve Yeri: Yoğunluğu fazla olan ve/veya erişimi zor taşlar.
ESWL’nin Olası Komplikasyonları
Taş Yolu Oluşumu: Kırılan taş parçaları idrar yolunu tıkayabilir.
Yeniden Taş Oluşumu: Kırılan küçük parçalar, yeni taş oluşumuna zemin hazırlayabilir.
Ağrı (Renal Kolik): Taş parçalarının atılması sırasında ağrı oluşabilir.
Kanama: Böbrekte veya çevre dokularda kanama oluşabilir.
Kalp Ritim Bozuklukları: Özellikle kalp hastalarında dikkatli olunmalıdır.
Çevre Dokularda Hasar: Şok dalgalarının çevre dokulara zarar verme riski.
Hipertansiyon Riski: Çok sayıda seans ve şok uygulaması hipertansiyona yol açabilir.
ESWL Hakkında Notlar
- ESWL işlemi, belirli durumlar ve hastalar için uygun olmayabilir.
- Her hasta için bireysel değerlendirme ve alternatif tedavi yöntemlerinin göz önünde bulundurulması esastır.
- ESWL’nin başarısı ve güvenliği, taşın özellikleri ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişkenlik gösterir.
- İşlem öncesi ve sonrası dönemde hastanın detaylı bilgilendirilmesi ve izlemi kritik öneme sahiptir.
- ESWL, uygun olmayan durumlar ve hastalar için alternatif tedavi yöntemleri ile desteklenmelidir.
Her tedavi yöntemi, hasta özellikleri ve taşın konumu, büyüklüğü gibi faktörler gözetilerek kişiye özel olarak planlanmalıdır. ESWL’nin kontrendikasyonları ve olası komplikasyonları, tedavi planlamasında önemli rol oynar ve bu nedenle her hasta için dikkatli bir değerlendirme yapılması gereklidir.